Ατατούρκ, Κεμάλ Μουσταφά

(Θεσσαλονίκη 1881 – Κωνσταντινούπολη 1938). Τούρκος πολιτικός και στρατιωτικός, θεμελιωτής της νέας Τουρκίας. Σπούδασε στη Στρατιωτική Ακαδημία και στη Σχολή Πολέμου της Κωνσταντινούπολης και διακρινόταν για την ιδιαίτερη επίδοσή του στα μαθηματικά. Αναμείχτηκε στην κίνηση των Νεότουρκων και εξορίστηκε στη Δαμασκό, όπου ίδρυσε (1906) τη μυστική πολιτική οργάνωση Βατάν (Πατρίδα). Δραπέτευσε και ήρθε στη Θεσσαλονίκη όπου ενώθηκε με το κομιτάτο Ένωση - Πρόοδος. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση των Νεότουρκων το 1908, διαφώνησε όμως με την ηγεσία και ασχολήθηκε από τότε με τα στρατιωτικά. Ικανότατος αξιωματικός, διακρίθηκε στον Ιταλοτουρκικό πόλεμο της Τριπολίτιδας (1911) και στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13). Αντιτάχτηκε στη βιαστική είσοδο της Τουρκίας στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και υπερασπίστηκε με επιτυχία τη χερσόνησο της Καλλίπολης κατά την απόβαση των αγγλογαλλικών δυνάμεων (1915). Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου πολέμου στάλθηκε επιθεωρητής του στρατού στην περιοχή της Τραπεζούντας, όπου όμως άρχισε να οργανώνει εθνικό κίνημα, το οποίο αντιτασσόταν στις απαιτήσεις των νικητών συμμάχων. Η κυβέρνηση τον ανακάλεσε, αλλά αυτός έφυγε στο Ερζερούμ, όπου έγινε πρόεδρος επαναστατικής επιτροπής, που έκανε έδρα της την Άγκυρα. Ανέλαβε την ηγεσία των τουρκικών δυνάμεων εναντίον των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία και σχημάτισε επαναστατική κυβέρνηση στην Άγκυρα, η οποία απέρριψε τους όρους της συνθήκης του Σαν Ρέμο. Τελικά, η Μικρασιατική καταστροφή, η κατάργηση του σουλτανάτου και η διάλυση της κυβέρνησης της Κωνσταντινούπολης οδήγησαν στην πλήρη επικράτησή του. Τον Οκτώβριο του 1923 ανακηρύχθηκε η τουρκική δημοκρατία και η εθνοσυνέλευση εξέλεξε τον Α. πρόεδρό της, αξίωμα στο οποίο παράμεινε έως τον θάνατό του. Κατά την ειρηνική αυτή περίοδο προσπάθησε να αναμορφώσει και να εκσυγχρονίσει τη χώρα του με ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις και να την οργανώσει σε σύγχρονο κράτος. Κατάργησε την πολυγαμία, τον φερετζέ και το φέσι και καθιέρωσε το γρηγοριανό ημερολόγιο, το λατινικό αλφάβητο και με νόμο (1938) υποχρέωσε τους πολίτες της χώρας του να αποκτήσουν ο καθένας τους οικογενειακό επώνυμο. Ο ίδιος υιοθέτησε το επώνυμο Α., που σημαίνει Πατέρας των Τούρκων. Το μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ στην Άγκυρα (φωτ. Bevilacqua). Ο Κεμάλ Ατατούρκ, θεμελιωτής της νέας Τουρκίας.